Osoby

ANTKOWIAK Andrzej (14 X 1936 Poznań - 21 I 1979 Olsztyn), aktor. Był synem Leona A. i Marii z Trzcińskich. W 1940 wysiedlony z rodzi­cami z Poznania do Ostrowca Świętokrzyskiego, mieszkał tam do 1945; nast. powrócił do Poznania, gdzie w 1953 zdał maturę. W 1953-55 pracował jako urzędnik w CPLiA. W 1955-58 był słuchaczem Studia Dram. pod kier. I. i T. Byrskich przy T. im. Żeromskiego w Kielcach. Na sez. 1958/59 za­angażował się do T. Dramatycznych w Poznaniu i 21 X 1958 zadebiutował w T. Nowym w roli Pana F. ("Zło krąży"); w sez. tym zagrał jeszcze m.in. Dziennikarza ("Wesele", T. Polski 1959). Od sez. 1959/60 do końca 1963/64 występował w T. im. Wyspiańskiego w Katowicach; nast. przeniósł się do Warszawy, gdzie w sez. 1964/65 i 1965/66 występował w T. Współczesnym, a od sez. 1966/67 do 1 XI 1978 w T. Polskim. W sez. 1978/79 był zaangażowany do roli Mac Murphy'ego ("Lot nad kukułczym gniazdem") w T. im. Jaracza w Olsztynie i tu nagle zmarł.
Miał b. dobre warunki zewnętrzne. Wysoki, szczu­pły, ciemnooki, o sugestywnej, nieco chłodnej uro­dzie, nadawał się doskonale zarówno do ról współ­czesnych, często cynicznych amantów, jak i do bohaterów romantycznych; obsadzany w obu typach ról odnosił sukcesy, choć w grze tego inteligentnego aktora był pewien dystans do postaci, być może polegający na nieumiejętności ujawnienia tzw. wnę­trza. Już w Katowicach zagrał z powodzeniem sze­reg odpowiedzialnych ról, m.in. w 1962 - Konrada ("Dziady drezdeńskie") i Morwicza ("Wilki w nocy"), w 1963 - Laertesa ("Hamlet"), Dunois ("Święta Jo­anna"), Newtona ("Fizycy"), w 1964 - Don Carlosa ("Don Carlos"). Konrada zagrał kameralnie, intymnie; był to w opinii B. Surówki Konrad inny od tra­dycyjnych,"mniej patetyczny, natomiast bliższy re­alnemu światu". Jego Laertes zagrany z żywiołową młodzieńczością, był wybuchowy, uczciwy, nieska­zitelny w swych uczuciach. Don Carlosa grał "na­miętnie, ale i refleksyjnie", wg J. Wielgosza postać "ukształtował jako szlachetnego intelektualistę, bo­jąc się widocznie rozegzaltowanego patosu - był to jednakże Don Carlos bardzo piękny i czytelny w swoim życiorysie". W Warszawie na scenie T. Współczesnego zwrócił uwagę publiczności i kry­tyki rolą Nicka w słynnym z popisowej gry aktor­skiej przedstawieniu "Kto się boi Wirginii Woolf?" (1965). W T. Polskim, nie zawsze najlepiej obsa­dzany, zagrał m.in. w 1967 Kapitana Brassbounda ("Nawrócenie kapitana Brassbounda"), w 1968 rolę tyt. w Sułkowskim, w 1969 Porucznika ("Szkoła ko­biet"), w 1971 Nieznamowa ("Niewinni winowajcy"), w 1972 Orlanda ("Jak wam się podoba"), w 1973 Zbyszka ("Moralność pani Dulskiej"), w 1975 rolę tyt. w "Mazepie". W "Szkole kobiet", jak zawsze szar­mancki, gładki, precyzyjny, błysnął humorem i we­rwą, umiejętnością noszenia kostiumu, pięknym ge­stem, wyczuciem stylu epoki. Sułkowskiego ujął ciekawie i konsekwentnie, ale zbyt intelektualnie. Prezentował się w tej roli pięknie; stworzył postać bohatera Żeromskiego skupioną, myślącą, ale zbyt powściągliwą i "nowoczesną". Zabrakło mu siły i żaru, a także wdzięku, był chłodny i przez to jakby niezaangażowany. Pozytywnie natomiast oceniono rolę Mazepy, którego zagrał "prawdziwie po junac­ku", "czysto i szlachetnie".
Grał w filmach; utrwalił się w pamięci widzów sugestywnie zagranymi rolami w "Kochankach z Ma­rony" i "Wniebowstąpieniu". Występował w Teatrze TV, gdzie grał m.in. Horacego ("Hamlet"); najdłużej współpracował z red. dla dzieci i młodzieży TV (m.in. w programie pt. Niewidzialna Ręka).
Bibl.: Almanach 1978/79; Dz. Zach. 1962 nr 105 (B. Su­rówka); Ekran 1979 nr 6 (il.), 8 (il.); Pam. Teatr. 1975 z. 3-4 s. 401 (il.), 419; Poglądy 1964 nr 10 (J. Wielgosz); Teatr 1979 nr 5 (il.); Życie Warsz. 1979 nr 18; Afisze, programy i wycinki prasowe, IS PAN; Akta (tu fot.), ZASP.
Ikon.: K. Ferster; A. w roli (Karykatury, Teatr TV), rys., repr. Ekran 1973 nr 22; Fot. - MTWarszawa, ZASP.
Film.: 1961 - Matka Joanna od Aniołów (f.); 1963 - Czarne skrzydła (f.); 1964 - Pięciu (f.); 1966 - Kochan­kowie z Marony (f.); 1967 - Zabijaka (tv); 1968 - Zmartwychwstanie Offlanda (tv); 1969 - Wniebowstąpie­nie (f.); 1970 - Jarzębina czerwona (f.); 1972 - Jak daleko stąd, jak blisko (f.), Kopernik (s. tv); 1973 - Czarne chmury (s. tv), Kopernik (f.); Fragm. kronik i materiałów film. z 1969-77, Arch. WFD; Materiały - Archiwum TV Warszawa. Nagrania: Role, recytacje - Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994